Συλλογική συνείδηση, όχι κοινή λογική

#ημερολόγιοΚαταστρώματος

"The totality of beliefs and sentiments common to the average members of a society forms a determinate system with a life of its own. It can be termed the collective or creative consciousness." Emile Durkheim

Κοινή λογική σήμερα είναι ο πολιτικός κυνισμός και οπορτουνισμός. Κοινή λογική σήμερα είναι η στρέβλωση της πραγματικότητας για να στηριχθεί ό,τι μας εξυπηρετεί. Κοινή λογική σήμερα είναι πως σε ένα περιβάλλον που «όλα παίζουν», επιτρέπεται να είσαι κι εσύ όσο καθίκι αντέχει το στομάχι σου· όσο περισσότερα αντέχει, τόσο μεγαλύτερα τα περιθώρια προσωπικής επιτυχίας. Αυτό είναι η κοινή λογική σήμερα, ως η επικρατούσα λογική. Η άλλη εκδοχή της, αυτή που επικαλούνται εν πολλοίς τα κυνικότερα ρεμάλια της πολιτικής και κάποιοι αιθεροβάμονες, δεν υπάρχει.

Η λογική (σκέτο) προσφέρει ιεράρχηση των προς επίλυση προβλημάτων, αλλά δεν είναι μία αυτή η λογική· ο καθένας έχει διαφορετική, αναλόγως του τι πιστεύει. Άλλη η λογική του Τσουκάτου, άλλη του Τσοχατζόπουλου, άλλη του Γιώργου Παπανδρέου και άλλη του διαπλεκόμενου μεγαλοεκδότη που επηρεάζει την κοινή γνώμη και διαμορφώνει την «κοινή λογική». 

Άλλα μονοπάτια διαγράφει μία λογική που βλέπει το δημόσιο συμφέρον να περνάει μέσα από την ωρίμανση των πολλών και την χειραφέτηση τους με όρους εμπιστοσύνης, και άλλα όποιος αντιμετωπίζει το πόπολο με απέχθεια θεωρώντας πως ο ίδιος είναι η λύση.

Ίσως μπορούμε να μιλήσουμε για συλλογική συνείδηση που διαμορφώνεται στη βάση κοινών ή μη αντικρουόμενων συμφερόντων: ταξικών, οικολογικών, επαγγελματικών, τοπικών, εθνικών, και λοιπά. Αν στην κορυφή της ιεράρχησης είναι το πρόσωπο ή η κυρίαρχη ομάδα, πολύ δύσκολα θα καταλήξει στο συλλογικό καλό. Είναι προϊόν υπεραπλούστευσης πως αν οι μονάδες κυνηγήσουν τη δική τους ευημερία πρωτίστως ξεχωριστά θα εξυπηρετηθεί το συλλογικό καλό.

Το αντίθετο, μία λογική που ξεκινάει από το συλλογικό και επιβάλλει κανόνες που εξασφαλίζουν την ισοπολιτεία χωρίς να φτάνει σε περιορισμούς σαν αυτούς που γνωρίσαμε στην πρώην ΕΣΣΔ, μπορεί να επιτρέψει στο άτομο να κυνηγήσει τις επιδιώξεις του χωρίς όμως να στραφεί εναντίον των πολλών. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, μία διακυβέρνηση επιζητεί τη σύνθεση και την ενσωμάτωση των περισσότερων δυνατόν, και αυτή είναι η βάση της δημοκρατίας. 

Η επιβολή της άποψης του ενός, είναι η αρχή της τυραννίας: η υπερσυγκέντρωση εξουσιών σε μία κορυφή, οι εντολές Σαμαρά, η αδρανοποίηση συλλογικών οργάνων σαν το υπουργικό συμβούλιο, η νομοθέτηση με χειραγώγηση του συντάγματος (σοβαρά νομοσχέδια στα θερινά τμήματα, ΠΝΠ, νομοσχέδια με ένα άρθρο, τροπολογίες, κλπ), η εξαγορά του χρεοκοπημένου Τύπου με νέα δάνεια, η χειραγώγηση της δικαιοσύνης μεταξύ άλλων.

Το πρόβλημα είναι πως ούτε η συλλογική συνείδηση είναι προϊόν λογικής επεξεργασίας - αυτή έπεται. Η συλλογική συνείδηση διαμορφώνεται από την περιρρέουσα πραγματικότητα που καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την εκάστοτε διακυβέρνηση που δίνει τον τόνο, από τον Τύπο και από την ατομική ευημερία των μονάδων – των πολιτών.

Ο σημερινός συνδυασμός ατομικής δυσπραγίας (η τσέπη του καθενός), χειραγώγησης της πραγματικότητας (ΜΜΕ), και αυταρχικής διακυβέρνησης δεν είναι βιώσιμος. Τα προβλήματα των πρώτων κάποια στιγμή θα προσκρούσουν στη νοοτροπία των τελευταίων μέχρι να οδηγήσουν σε πολιτειακή κρίση.

Οι κυβερνήσεις Καραμανλή πέταξαν χρήμα από υπερδανεισμό στους πολλούς (και τους πολύ λίγους) σε μία προσπάθεια να ξεφύγουν βραχυπρόθεσμα από το αδιέξοδο, θεωρώντας πως αν λύσουν έτσι το δικό τους ζήτημα παραμονής στην εξουσία θα λυθεί και της χώρας. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά, αλλά λίγοι τα αναγνωρίζουν σήμερα ως αποτέλεσμα της λογικής που ακολουθείται εκ νέου επί Σαμαρά: επιβίωση της κυβέρνησης πρώτη προτεραιότητα, με ό,τι όρους έχει αυτό σε σχέση με τη διαπλοκή «και βλέπουμε». Κι ο Τύπος να το βαφτίζει αυτό μεταρρύθμιση και εξυγίανση. 

Μερικοί δε, είναι τόσο τυφλοί από το ατομικό συμφέρον που επιζητούν την επάνοδο και του προσώπου, του μουγκού Κώστα Καραμανλή για να γυρίσουν οι ίδιοι στα πράγματα και να σώσουν έτσι τη χώρα. Μόνο που καμία σωτηρία δεν θα περάσει από προτάσεις προσώπων και αντιπροτάσεις άλλων από την άλλη πλευρά με αντίστοιχη λογική σωτήριων προσώπων. Αυτό είναι ζούγκλα. Η λύση είναι μία και τη δίνει η προσήλωση στο δημοκρατικό πολίτευμα. Αν αυτή δεν μπορεί να εφαρμοστεί, το επόμενο βήμα είναι η εκτροπή. Το σημερινό ημίμετρο τελειώνει σύντομα, δεν υπάρχουν χρήματα για να συντηρηθεί άλλο. Ακόμα και η επαναφορά σε εθνικό νόμισμα απλή παράταση θα είναι, αφού οι παθογένειες παραμένουν.

Αν δεν υπάρξει σύντομα μία πολιτική δύναμη που θα πείσει πως πιστεύει στο συλλογικό καλό, πως υποτάσσει και τη δική της επιβίωση κάτω από αυτό, πως πιστεύει στη δημοκρατική λειτουργία ως το μοναδικό εργαλείο για την εκπλήρωση του σκοπού, και μέσα από αυτά να διαμορφώσει μία νέα συλλογική συνείδηση που θα μας δώσει νέα εργαλεία για να αντιμετωπίσουμε συλλογικά όσα έχουμε μπροστά μας ακόμα παρά τις αδικοχαμένες θυσίες, η κοινή λογική θα υποδεχτεί με ευκολία την εκτροπή.