Δεν είναι η μεταρρύθμιση το αίτημα, αλλά η δημοκρατία

Ημερολόγιο καταστρώματος #437

Βρισκόμαστε σε κατάσταση πολιτειακής ανωμαλίας. Το Σύνταγμα παρακάμπτεται νομίμως με τεχνάσματα όπως αυτό του κλεισίματος της Βουλής προκειμένου να υπερψηφιστούν σκανδαλώδη σχέδια νόμου από τα θερινά τμήματα, μαζί με δεκάδες φωτογραφικών τροπολογιών. 

Η δικαιοσύνη ακολουθεί το παράδειγμα της πολιτικής εξουσίας με αποκορύφωμα την απόφαση που λήφθηκε για τις αμοιβές των δικαστικών. Στη δε ανακοίνωση της κ. Βούλτεψη για «κατ’ εντολή Σαμαρά» μη εφαρμογή του νόμου για αναλογική επαναφορά των βουλευτικών αποζημιώσεων ουδείς είχε έστω ένα σχόλιο. Πώς θα μπορούσε άλλωστε; Όταν η δημοκρατία υποχωρεί ο λαϊκισμός θριαμβεύει, χέρι-χέρι με τον αυταρχισμό που κρύβεται από πίσω του. 

Για την κοινωνία το πρόβλημα είναι πολιτικό· για όσους καθοδηγούν την εξελισσόμενη εκτροπή το ζήτημα είναι καθαρά οικονομικό. 

Όσο κι αν οι πολίτες δεν έχουν το χρόνο να ασχοληθούν με τις καθημερινές λεπτομέρειες, η γενική εικόνα είναι αντιληπτή από τους περισσότερους. Οι υποσχέσεις για φορολογική ελάφρυνση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των ανασφάλιστων και λοιπά είναι απλές παρατάσεις που επιχειρεί να κερδίσει η παρούσα κυβέρνηση· παράταση από το ίδιο της το αδιέξοδο, μέχρι να ολοκληρώσει ό,τι θεωρεί ή εξαγγέλλει ως «σωτηρία». 

Όποιος πραγματικά βλέπει ανάκαμψη στην παράκαμψη των νόμων και των θεσμών ή είναι παράφρων σε Ναπολεόντεια κρίση (εφόσον κυβερνάει), ή δεν έχει ιδέα για τη λειτουργία του πολιτεύματος και της ελεύθερης παγκοσμιοποιημένης οικονομίας (αφορά περισσότερο πολίτες και ανιδιοτελείς χειροκροτητές). Οι υπόλοιποι που καταλαβαίνουν αλλά αδρανούν τι περιμένουν; Το παράθυρο ευκαιρίας για την ανάληψη εξουσίας; Έναν παλλαϊκό ξεσηκωμό; Έναν από μηχανής Θεό που θα σώσει την κατάσταση; Όλα μαζί;

Η χώρα σήμερα χρειάζεται τη σοσιαλδημοκρατία όσο ποτέ, με προτεραιότητα στη μεγάλη εικόνα, αυτή που συνθέτει, ενώ παράλληλα άκαμπτη σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεσμικής λειτουργίας. Δεν είναι τυχαίο πως οι μεγαλύτερες θετικές αλλαγές έχουν γίνει από τέτοιες κυβερνήσεις. Είναι ο χώρος συνάντησης της αριστεράς και φιλελευθερισμού, δύο χώρων που ουδέποτε κατάφεραν να κάνουν μόνοι τους όσα κατάφεραν μέσα από την σοσιαλδημοκρατία. Το γιατί δεν έπεισαν μόνοι, ας το εξετάσουν εκείνοι, αν και το πιθανότερο είναι ότι τα αίτια βρίσκονται στις δικαιολογίες τους.

Τι κάνει σήμερα η σοσιαλδημοκρατία αντί να αναλαμβάνει το ρόλο της; Η μισή έχει παγιδευτεί στον κυβερνητισμό, και η άλλη μισή βολοδέρνει στις ημερίδες, τις εσωτερικές ζυμώσεις και την αυτοϊκανοποίηση. Φοβική και ανίκανη για πραγματική παρέμβαση έχει εγκαταλείψει κάθε κομματικό και κοινοβουλευτικό εργαλείο στα χέρια «ξένων» ή δειλών, και αυτοαναλώνεται συνοδεία ρακής και μεσογειακής δίαιτας στα μεζεδοπωλεία της Αθήνας.

Το πρώτο ζητούμενο είναι να μας θυμίσει κάποιος πως το βήμα της Βουλής δεν είναι εκεί για να ανταλλάσσουν ύβρεις τα μέλη της κυβέρνησης με την αντιπολίτευση. Πως τα μικρόφωνα, οι γραμματείες και οι πρακτικογράφοι είναι απαραίτητοι, γιατί από αυτούς μεταδίδεται ο λόγος εκλεγμένης εξουσίας, και όχι εξωθεσμικές παρωδίες παράκεντρων εξουσίας. Όρος, η επαναφορά των κομμάτων και της κάθε μορφής οργανωμένης πολιτικής συμμετοχής.

Η επαναφορά των κομμάτων - disruption Vs exclusion

Όσα λάθη κι αν έχουν γίνει στο παρελθόν από κομματικούς μηχανισμούς και πρόσωπα, τα κόμματα αποτελούν απαρέγκλιτο θεσμικό στοιχείο του πολιτεύματος τόσο για την καθημερινή λειτουργία και εξέλιξη του πολιτεύματος, όσο και για την νομιμοποίηση που έρχεται από την διαφανή εκπροσώπηση και συμμετοχή των πολιτών. 

Οι παθογένειες των ελληνικών κομμάτων δεν είναι μακριά από αυτές της ελληνικής πολιτείας, χωρίς αυτό να αποδεικνύει σχέση αιτιατού - δεν είναι τα κόμματα η ασθένεια, απλά έχουν προσβληθεί και αυτά από τα ίδια αίτια που έχουν προσβάλει την πολιτεία και τη δημοκρατία μας. Είναι αδιανόητη η προσπάθεια απαξίωσης των κομμάτων συλλήβδην, ειδικά από όσους αυτοπροδιορίζονται προοδευτικοί. Μόνο από την ΧΑ δικαιολογείται τέτοιος λόγος.

Αν το πολιτικό προσωπικό της σοσιαλδημοκρατίας επιθυμεί να συμβάλλει στην ανασύσταση του θεσμικού πλαισίου της χώρας η αρχή πρέπει να γίνει στα του οίκου του. Δεν γίνεται πολιτική χωρίς πολιτικούς, ή πολιτική δίχως δημοκρατικά κόμματα, ή εμβάθυνση και εκσυγχρονισμός της πολιτείας από δομικά ανύπαρκτες ή παρωχημένες πολιτικές δομές.

Στα χρόνια της κρίσης ο οικονομικός και κοινωνικός αποκλεισμός (exclusion) εντάθηκε, όπως και ο πολιτικός, με ταξικά, φυλετικά, γενετήσια, επαγγελματικά και συντεχνιακά χαρακτηριστικά. Αν η λύση πρέπει να έρθει μέσα από τα κόμματα, και πρέπει, η διάρρηξη με το παρελθόν (disruption) πρέπει να ξεκινήσει από τα ίδια τα κόμματα μέσα από νέους, ανοιχτούς τρόπους συμμετοχής. Με κανόνες, αλλά χωρίς στεγανά.

Το αίτημα για αυτούς τους κανόνες λείπει σήμερα, τους κανόνες που θα δημιουργήσουν δομές που θα λειτουργούν προοδευτικά, δυνάμει ανατρεπτικά, προς κάθε μορφή εσωτερικής ή εξωτερικής συντήρησης. Κανόνες που θα αποκλείουν μόνο την παγίωση νοοτροπιών και προσώπων, τη βάση του αποκλεισμού δηλαδή. 

Τα ανθρώπινα δικαιώματα όρος οικονομικής ευημερίας 

Μόνο τέτοια κόμματα θα μπορέσουν να σηκώσουν το αίτημα για αυτοπραγμάτωση. Η αυτοπραγμάτωση είναι το βασικό κίνητρο των πολιτών μίας σύγχρονης κοινωνίας, και η κινητήρια δύναμη του καπιταλισμού. Η ιδέα πως εντός ενός δεδομένου πλαισίου μπορείς να επιδιώξεις ισότιμα με το διπλανό σου τα όνειρα και τις επιθυμίες σου. 

Όσο απομακρυνόμαστε από τη δυνατότητα αυτοπραγμάτωσης των πολιτών, τόσο θα συμπαρασύρεται αναγκαστικά η οικονομία και το πολίτευμα. Η κινητήρια δύναμη θα μετατοπίζεται στον κρατικό καταναγκασμό (βία) και την επιβίωση κόντρα στην ανέχεια, με μόνο εναπομείναντα επιχειρηματία το περιορισμένων ικανοτήτων κράτος, και όσους το νέμονται με όρους διαπλοκής υποσαχάριας ή πρώην σοβιετικής δημοκρατίας.

Η σημερινή κυβέρνηση επιχειρεί το εξής παράδοξο: από τη μία ξεγυμνώνει το δημόσιο από την περιουσία του (επιχειρώντας να πουλήσει ακόμα και δημόσιο χώρο, όπως είναι οι παραλίες που είναι σαφώς διακριτές της ακίνητης περιουσίας) κι από την άλλη εξοντώνει τα μεσαία και τα κατώτερα στρώματα. Αν τα καταφέρει θα έχει απογυμνώσει κράτος και πολίτες από κάθε δυνατότητα επιχειρηματικής δραστηριότητας, έχοντας παραδώσει τη χώρα σε ποιούς; Ποιός «επενδύει» στη σημερινή Ελλάδα; Ποιός αγοράζει; Οι υπό κανονικές συνθήκες δυνάμει υπόδικοι επιχειρηματίες που καταλήστεψαν το δημόσιο για δεκαετίες; Οι άλλοι ή πτώχευσαν ή έφυγαν.

Η απορία είναι γιατί η κυβέρνηση δεν το κάνει με ένα πολυνομοσχέδιο, να τα δώσουν όλα, να τελειώνουν κι αυτοί κι εμείς. Η μόνη πιθανή απάντηση μπορεί να είναι ότι ούτε οι ίδιοι έχουν εικόνα του τι κάνουν. Αρκεί μία ματιά στο υπουργικό συμβούλιο και τους δύο αρχηγούς που το συνέθεσαν για να πεισθεί κανείς για τις δυνατότητες τους να αντιληφθούν τη μεγάλη εικόνα.

Η εναλλακτική

Μία αξιωματική αντιπολίτευση που αναλώνεται σε δεκάρικους υψηλής ακροαματικότητας και χαμηλής αξίας αντιπαραθέσεις ή δεν θέλει, ή δεν μπορεί. Και όπως και να έχει, για την ώρα δεν πείθει. Ένας καλοπροαίρετος μπορεί να διακρίνει κάποια ψήγματα προσπάθειας στην ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά τα αποτελέσματα απέχουν μακράν πειστικών κινήσεων διαφοροποίησης από το ελληνικό παρασύστημα, αντίληψης της σοβαρότητας της κατάστασης, και οργανωτικής δομής που να μπορεί να σηκώσει το βάρος της χώρας αυτή την ώρα.

Αν καταφέρει να πάει τη χώρα σε εκλογές και να ανακόψει την πορεία της κυβέρνησης θα προσφέρει ένα εκτονωτικό διάλειμμα κάποιων μηνών, αν το επιτρέψει η Ευρώπη, αλλά τίποτα πέραν αυτού. Όχι όπως είναι σήμερα. Μπορεί ο κυβερνητισμός να επιδράσει καταλυτικά πάνω του, δεν θα είναι η πρώτη φορά που ένα κόμμα ωρίμασε στην καρέκλα. Αν δεν τα καταφέρει ούτε τότε, δεν θα αποφύγει την έκρηξη από τα κάτω που σιγοβράζει για αρκετά χρόνια, αυτή που εκδηλώθηκε για πρώτη φορά το Δεκέμβριο του 2008. 

Ως εναλλακτική στην εναλλακτική εμφανίστηκε ένα κομματίδιο «Μοναρχίξ», αποτελούμενο από την περιφερόμενη μάζα καλοπροαίρετων, αυτών που δεν είναι σε θέση για την ώρα να αντιληφθούν το πρόβλημα σε ένα δελτίο τύπου με τίτλο «το Ποτάμι έχει όργανα» αναφερόμενο σε εκλεγμένα πρόσωπα χωρίς κομματικές εξουσίες, επειδή αυτές τις έχει κρατήσει όλες ο αρχηγός τους.

Η διέξοδος

Υπάρχει διέξοδος για τη χώρα και τους πολίτες, αλλά δεν είναι ούτε ο μεταρρυθμισμός, ούτε το ξεπούλημα, ούτε η αριστερά, ούτε η δεξιά, ούτε όποιο άλλο θεωρητικό σχήμα. Η λύση βρίσκεται στην επαναφορά της δημοκρατίας ως εχέγγυο προστασίας του δημόσιου συμφέροντος, της ισοτιμίας των πολιτών, και της ύπαρξης κοινωνικής συνοχής. Η δεξιά μας οδηγεί στην καταστροφή, η αριστερά παρατηρεί περιμένοντας τη σειρά της με τη λογική του ώριμου φρούτου (κι αυτό είναι το καλό σενάριο, γιατί στο κακό συμπράττει παραμένοντας σκοπίμως  ασόβαρη ως αντιπολίτευση), ενώ η σοσιαλδημοκρατία έχει παραδώσει όπλα και σφραγίδες στη δεξιά και τα τσίπουρα.

Η μαζικότητα της αριστεράς με την εμπειρία των σοσιαλδημοκρατών θα μπορούσαν να σταματήσουν τη σημερινή πορεία και να ανοίξουν ένα άλλο δρόμο για τη χώρα προτού να είναι αργά, αλλά για την ώρα δεν δείχνουν καμία τέτοια διάθεση. Όταν θα έρθει η κλωτσιά που θα τους ξυπνήσει θα είναι αργά για κλάματα. Η προηγούμενη εκτροπή μας κόστισε δεκαετίες - ούτε τότε δούλεψαν όσοι όφειλαν. Και τότε τους είχαν καταπιεί οι παχιές μοκέτες και οι «συζητήσεις»...