Ανοιχτή κοινωνία - κλειστά ιερατεία #fb

Σαν μανιακό facebookάκι σνόμπαρα το “The Social Network”· όχι μόνο δεν πήγα να το δω, αλλά μειδίασα στην είδηση της ταινίας. Εχθές το βράδυ πέτυχα την λίστα της Ελίζας στο “Οι 10 αγαπημένες ταινίες της δημοσιογράφου Ελίζας Μπενβενίστε” του Δημοκίδη και το είδα στην 4η θέση.

Το έγραψε η Ελίζα λέμε. Ξέχασα το μειδίαμα μου, και το είδα.

Υπάρχει αυτή η σκηνή λοιπόν, όπου ο Justin Timberlake (ναι - ξέρω, τι να πω;), υποδυόμενος των επιχειρηματικά χρεοκοπημένο ιδρυτή του Napster, εξηγεί πως το facebook θα αλλάξει τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο που η δική του εταιρεία άλλαξε την μουσική βιομηχανία για πάντα. 

Δεν εξήγησε πολλά, απλώς έθεσε το απλό ερώτημα: “Θες να πάρεις ένα υποκατάστημα της Tower Records” (αλυσίδα δισκοπωλείων, όπως τα λέγαμε στην εποχή μου);

Η ταινία έκανε κάτι απλό: είπε κάτι μεγάλο σε πάρα πολλούς, πειστικά: ένας πιτσιρικάς, κατά λάθος, άλλαξε μία τεράστια βιομηχανία. Ομοίως ένας άλλος, εξίσου κατά λάθος, αλλάζει το μοντέλο της σύγχρονης κοινωνίας. Γιατί πόσοι από εμάς θα μοιραζόμασταν από τηλεφώνου, όχι δημόσια, τις σκέψεις μας και τις πτυχές της ζωής μας με τον τρόπο που το κάνουμε σήμερα ψηφιακά; Εγώ πάντως όχι. Θυμάμαι ακόμα τη μέρα που μου ήρθε το λινκ με email από μία φίλη, και την έπρηξα λέγοντας της το πόσο αντίθετος είμαι σε μία τέτοια έκθεση(!).

Η ανοιχτή κοινωνία κέρδισε τεράστιο έδαφος με το fb. Άνθρωποι σαν εμένα, αντίθετοι με την “έκθεση”, έμαθαν να χτίζουν και να συμμετέχουν σε δίκτυα εμπιστοσύνης και να διαμοιράζουν πληροφορία με βάση αυτή την εμπιστοσύνη.

Οι παλιότερες κοινωνίες βασίζονταν στον περιορισμό της πληροφορίας. Το όποιο σύστημα ιεραρχίας το ακολουθούσε η διαβάθμιση της πληροφορίας. Όταν μιλάμε για data το ζήτημα είναι πιο απτό και κάποιος μπορεί να φανταστεί λόγους διατήρησης κάποιας διαβάθμισης, ή ένα οδικό χάρτη για την δημοσιοποίηση της σε βάθος χρόνου. Όταν η πληροφορία όμως είναι η πολιτική σκέψη πίσω από κάποιες αποφάσεις ή προτάσεις, τότε το πράγμα δυσκολεύει. Πόσω μάλλον όταν πρόκειται για τον ίδιο τον φέροντα αυτή την πολιτική. Εκεί το πράγμα μπερδεύεται. Ειδικά όσο υπάρχει ανοιχτή διαμάχη μεταξύ των δύο κόσμων (ανοιχτής Vs κλειστής κοινωνίας). Η λάθος πληροφορία, τη λάθος στιγμή μπορεί να βλάψει αντί να προωθήσει το επιθυμητό.

Και αυτό είναι το δίλημμα που θα αντιμετωπίζει τακτικά όποιος προοδευτικός προσπαθεί να παίξει με όρους ανοιχτής κοινωνίας, σε μία κλειστή. Εδώ το fb (μαζί με το twitter κλπ) έρχεται να παίξει τον καταλυτικό ρόλο: τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης ανοίγουν ολοένα και περισσότερο την κοινωνία, μέσα στην καθημερινότητα του πολίτη. Στα likes στον Ρέμο, ναι. Γιατί με αυτά, ο άλλος αποκαλύπτεται με όρους που δεν θα το έκανε στο παρελθόν. Η ψευτιά αποκαλύπτεται εύκολα, δεν μπορεί να σταθεί. Δεν θα σταθεί εύκολα ο ψευδεπίγραφος. Η “δημόσια” εικόνα του, έρχεται να συνθλιβεί στο πειρακτικό σχόλιο του κολλητού του που τον ξέρει, κι εκείνη την ώρα, όλα έχουν τελειώσει. Την επόμενη φορά θα προτιμήσει να σχολιάσει το φόρεμα της Ζέτας Μακρυπούλια στο #dwts3 από το να κρυφτεί πίσω από μία μάσκα που ξέρει ότι θα του την κατεβάσει αυτός που τον ξέρει.

Εκεί αλλάζει η συνείδηση του χρήστη. Ο τρόπος που λειτουργεί. Αποθανατίζει την στιγμή του με ένα κινητό, χωρίς καν να κάνει συνειδητά την επιλογή ότι θα το ανεβάσει: αν βγει γαμάτο, αν μ αρέσει, αν... θα είναι στο fb μου σε 2 λεπτά. Αυτόματη η σκέψη. Και κάποιο κουλό βράδυ, που δύο κορίτσια θα ακούσουν ένα πυροβολισμό στα Εξάρχεια, θα σηκωθούν από τον καναπέ και θα πάνε στο παράθυρο με το κινητό στο χέρι, όχι για να καλέσουν την αστυνομία, αλλά για να την βιντεοσκοπήσουν στην χειρότερη στιγμή της, και να διαψεύσουν στη συνέχεια τις επαναλαμβανόμενες ψευδείς δηλώσεις υπουργών και αξιωματούχων για το τι έγινε. Σε λίγα λεπτά της ώρας, ή μερικές ώρες το πολύ.

Το μάθημα εδώ είναι σαφές για όποιον ήθελε να το πάρει. Οι συντηρητικοί, κολλημένοι με το παρελθόν και τον τρόπο που λειτουργούσαν μέχρι σήμερα τα έχουν βάλει με το μέσο. Θέλουν να καταργήσουν την ανωνυμία, να επιβάλλουν την ACTA, να δαιμονοποιήσουν τη χρήση. Είναι αργά όμως, ο κόσμος είχε πάει ένα βήμα παρακάτω. Ένα πολύ μεγάλο βήμα παρακάτω.

Η πληροφορία δεν ελέγχεται πια με τον ίδιο τρόπο. Αναλογιστείτε μόνο πόσες εκλογές κερδήθηκαν ή χάθηκαν από τα virals των κακών στιγμών ενός υποψηφίου. Στις δημοκρατίες δεν μπορεί κάποιος να πάρει τηλέφωνο το youtube και να του πει “κόψτο σε παρακαλώ - μου χρωστάς χάρη”. Αν γινόταν, θα εμφανιζόταν σε μία ώρα το uncensoredYouTube και θα έκλεινε το προηγούμενο, στο όνομα της ελευθερίας της χρήσης του μέσου.

Έχουμε πλέον φτάσει να συζητάμε θέματα δημοκρατίας πάνω από τους όρους χρήσης διαφορετικών πλατφορμών και λογισμικών, και αυτό είναι ένας ακόμη “Μαύρος Κύκνος” (σύμφωνα με τον Τάλεμπ), που ουδείς μπορούσε να φανταστεί το 1980 ή το 1990. 

Τέλος λοιπόν με τα ιερατεία, τις ελίτ και την διαβάθμιση της πληροφορίας που είναι  ίσως και όρος διατήρησης τους; Όχι. Φυσικά και όχι. Και δεν είμαι σίγουρος ότι κάτι τέτοιο θα ήταν και λειτουργικό σε πολλές περιπτώσεις. Αυτό που αλλάζει ριζικά όμως είναι ο έλεγχος που ασκείται πάνω στο όποιο (αναγκαστικά ή μη) κλειστό σύστημα. Στην όποια εκλεγμένη ή μη εξουσία: από το διοικητικό συμβούλιο μίας πολυεθνικής**, μέχρι τον δήμαρχο του χωριού. Κι αυτό γιατί οι αποφάσεις τους αξιολογούνται με μη ελεγχόμενο τρόπο πλέον. Οι πολλές τελείτσες είναι αυτές που θα συνθέσουν την τελική εικόνα, όχι η γραμμή που θα επιχειρήσουν να επιβάλλουν. Όσα χρήματα κι αν διαθέτουν, κάποια στιγμή οι τελείτσες θα ενωθούν μόνες τους και θα συνθέσουν την πραγματική εικόνα.

Όποιος μπορεί να κατανοήσει αυτό το αυτονόητο, μπορεί να ελπίζει για μία θέση στο αύριο που ζούμε ήδη. Οι υπόλοιποι θα υποχωρήσουν, και στην καλύτερη περίπτωση θα βρεθούν σε μια γυάλα, μαζί με άλλα μουσειακά εκθέματα του χθες.

Περάσαμε από την κοινωνία του καλού παραμυθά, στην κοινωνία που απαιτεί από φυσικά, δημόσια και νομικά πρόσωπα να δείξουν τι πραγματικά είναι, αν θέλουν να μην περάσουν απαρατήρητοι και να χαθούν. Ο καθένας με τον τρόπο του, σύμφωνα με το τι είναι, και ποιο είναι το αντικείμενο του.  

Ο οδικός χάρτης για την απελευθέρωση δεδομένων έχει σχεδόν γραφτεί. Μένει να συνειδητοποιήσουν τις αλλαγές και αυτοί των οποίων η μοίρα περνάει μέσα από εκλογές. Όσο κι αν δεν μπορούν να εκθέσουν όλα τα δεδομένα της κάθε κατάστασης, τόσο επιβάλλεται να φανούν ειλικρινείς στις προθέσεις τους, στο ποιοι είναι σαν άνθρωποι - στην σκέψη τους. Και να είναι πάντα έτοιμοι να εκθέσουν την συλλογιστική τους και να την υπερασπιστούν απέναντι στα πιο δυσμενή δεδομένα στο πλαίσιο μίας διαδικασίας, όποια κι αν είναι αυτή.

Αν το μέσο επιβάλλει την ειλικρίνεια (αλλιώς κινδυνεύεις να καείς), τότε το μέσο μπορεί να μεταβάλλει την ίδια την νοοτροπία. Σε ένα κόσμο που επιδιώκει μία τέτοια αλλαγή σκεπτικού, αυτό μόνο καλό μπορεί να είναι. Δεν νομίζω ό,τι θα υπάρξει άλλη εκλογική μάχη (ή αγορά προϊόντος) που δεν θα περάσει μέσα από την κρησάρα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. 

Είναι από τα λίγα αισιόδοξα πράγματα στη σημερινή μιζέρια το ό,τι οδεύουμε στην εποχή που θα συγχωρείται το ειλικρινές λάθος, και θα τιμωρείται το "ορθό" αλλά ψευδεπίγραφο. Ποιος ξέρει, μπορεί κάποια στιγμή να μην χρειάζονται καν τα ιερατεία. Αλλά θα χρειαστεί αρκετή δουλειά και από την κοινωνία. Να γίνει κι αυτή συνειδητά ανοιχτή.

Να είναι καλά εκείνο το κορίτσι που πλήγωσε τον Μάρκ, (στην κινηματογραφική εκδοχή έστω). Επιτάχυνε πολλά. ;)

Σας αφήνω με το Χριστουγεννιάτικο βιντεάκι της Kim Wilde, στο μετρό του Λονδίνου. Περισσότερα για αυτό, εδώ.

________

** Ακόμα κι αν δεν ασκούν, είναι θέμα επιβίωσης του προϊόντος τους η έξωθεν καλή μαρτυρία. Τα εργαλεία “πιστοποίησης” έχουν αλλάξει ριζικά.