Αστοχία ιεράρχησης σκοπού

Στο “The Ghost in the machine”, ο Arthur Koestler χρησιμοποιεί το παράδειγμα δύο ωρολογοποιών στην ίδια πόλη: ο ένας χτίζει τον μηχανισμό μια κι έξω, οπότε αν κάτι πάει στραβά θα πρέπει να διαλύσει όλο το ρολόι και να ξεκινήσει από την αρχή. Ο δεύτερος ωρολογοποιός έκανε κάτι πιο λογικό: έφτιαχνε υποσυστήματα – κομμάτια – του ρολογιού, τα οποία ένωνε στο τέλος για να φτιάξει το τελικό. Στην δική του περίπτωση, αν κάτι δεν είχε συναρμολογηθεί σωστά αρκούσε απλά να λύσει και να ξαναδέσει ένα κομμάτι και όχι όλο το κατασκεύασμα.

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω αναλογία, μπορούμε να πούμε ότι οι αυτάρεσκα «προοδευτικοί» της Ελλάδας του 2014 ανακάλυψαν τον τρίτο δρόμο: αντί να συνδυαστούν για να συναρμολογήσουν αυτό που λογικά συναποτελούν, αποφάσισαν να γίνουν ο καθένας ένα αυτόνομο «νέο» σύστημα, ξεπερνώντας αταβιστικά κάθε λογικό ενδοιασμό. 

Κάθε πυρήνας επιχειρεί να αγνοήσει κάθε σημείο επαφής ή τριβής (ως μηχανική λειτουργία) με όποιον άλλον, και φιλοδοξεί να τον υποκαταστήσει. Στην ερώτηση που λέει «καλά, ακόμα κι αν τα καταφέρεις ποιος θα καλύψει αυτό που ήσουν εσύ μέχρι εδώ» οι απαντήσεις είναι περίπου Ιανικές (Janus): «μπορώ να είμαι τα πάντα, και τα μέσα, και τα έξω, και τα πάνω, και τα κάτω». Τί κρίμα να μην ζούμε στον κόσμο των συμβόλων και των μύθων...

Δεν είναι ότι αποφάσισαν να μην είναι πια ρολόι – ως σύστημα - δεν λένε ότι θα επιχειρήσουν να κάνουν κάτι άλλο. Είναι που αποφάσισαν να αυτονομηθούν ελπίζοντας να το υποκαταστήσουν, υποσχόμενοι παράλληλα την καθαίρεσή του. Και όλα αυτά χωρίς να εντοπίζουν αντιφάσεις και λογικά άλματα. 

Όλοι «ρολόγια», λοιπόν, αλλά κανένας τους δεν μοιάζει να θυμάται ότι στο τέλος κάτι πρέπει «να δείχνει την ώρα». Κανένας δεν θυμάται τον τελικό σκοπό, αυτόν που βρίσκεται έξω από την κυριαρχία της όποιας υπο-ομάδας. Τον σκοπό που απαιτεί συνεργασία και όχι αυτονομία, αν αποδεχτούμε το σημείο εκκίνησης όλων αυτών των υποσυστημάτων: πως ο κόσμος σήμερα χωρίζεται στο παλιό και το καινούριο, σε αυτό που πέθανε και σε αυτό που έρχεται, σε αυτούς που θα παλέψουν για την συντήρηση του χθες και τους υπόλοιπους.

Όταν θα μείνουμε χωρίς «ρολόι», θα είναι αργά. Αν ρωτήσεις το «γιατί», μάλλον θα εισπράξεις βία, αντί για λογικό συλλογισμό. Μία αστοχία ακόμα...

_________

ΥΓ: ναι, ένας «ηγέτης» μάλλον θα συσπείρωνε το όλον αλλά αφενός δεν υπάρχει, και αφετέρου το αίτημα για μία τέτοια ηγεσία είναι εξίσου αταβιστικό με το πρόβλημα που υποτίθεται πως θα έλυνε. Αν πηγαίναμε μπροστά, θα καταλαβαίναμε την αναγκαιότητα της συνάντησης των διαφορετικών μερών, ενώ το πρόσωπο δεν θα αποτελούσε τίποτα περισσότερο από το σημείο συνάντησης. Κάτι σαν το meeting point στο σημερινό πολιτικό non-place των κατ' όνομα προοδευτικών.

Marc Augé: Architecture and non-places from Tallinna Ülikool on Vimeo.