Η σοσιαλδημοκρατία να κηρύξει τον πόλεμο στα «Trickle Down Economics»

Η σοσιαλδημοκρατία πρέπει να κηρύξει τον πόλεμο στα «Trickle Down Economics». Δε θα ορθοποδήσει, διεθνώς, αν δεν πάρει ειλικρινείς αποστάσεις από αυτή την οικονομική θεώρηση που οδήγησε σε καταπάτηση κάθε πολιτικής κατεύθυνσης, πυξίδας, αξίας και αρχής.

Αυτή η Θατσερική θεώρηση, λέει, πως αν αφήσουμε τους πλούσιους να γίνουν πλουσιότεροι, θα «στάξει» χρήμα και ευημερία και στα κατώτερα στρώματα. 

Οικονομικά, είναι λανθασμένη: όσο πλούτο κι αν συγκεντρώσει ένας ιδιώτης, δεν θα καταναλώσει ποτέ όσο εκατό ή διακόσιες χιλιάδες καταναλωτές που στερούνται το διαθέσιμο εισόδημα που υπερσυγκεντρωνεται από τον έναν, μέσα από νόμιμες (και μη) φορολογικές πρακτικές ή νομοθεσίες που τάχα θα ενίσχυαν την εκάστοτε ανάπτυξη, αλλά στην ουσία έπνιγαν την κυκλοφορία του χρήματος, στερούσαν πόρους από τις εθνικές οικονομίες και άφηναν επιχειρηματίες να στερούν πόρους από τις επιχειρήσεις τους, μέσα από μερίσματα και εξωχώριες συναλλαγές.

Σε ό,τι αφορά τις ίδιες τις εταιρείες, όταν καταφέρνουν να γίνουν υπερβολικά μεγάλες, επίσης βλάπτουν την οικονομία, μέσα από την κυριαρχία στους τομείς δραστηριοποίησης τους, αφού σκοτώνουν κάθε έννοια ανταγωνισμού και καινοτομίας, ενώ αποτελούν κίνδυνο, όπως είδαμε, μετά την κατάρρευση του μύθου περί «too big to fail» και τις επιπτώσεις τους στην παγκόσμια οικονομία.

Σημαντικότερη, όμως, από την οικονομική διάψευση αυτής της θεώρησης, είναι η πολιτική εξαπάτηση. Το θεώρημα βασίζεται στην εικόνα ενός πύργου από ποτήρια σαμπάνιας, φυσικά, όπου αφότου γεμίσει το πρώτο ποτήρι με το αφρώδες ποτό, αρχίζει υπερχειλίζει στα τρία ποτήρια που είναι από κάτω, και αυτά με τη σειρά τους στα επτά που βρίσκονται από κάτω τους και τα στηρίζουν και ούτω καθεξής. 

Αυτό που δεν είπε η Μάργκαρετ Θάτσερ και οι κορπορατιστές «σοσιαλδημοκράτες» που με ευκολία αποδέχτηκαν το μοντέλο, είναι πως το πάνω ποτήρι δεν έχει σταθερό μέγεθος, αλλά ότι μεγαλώνει. Όσο θέλει. Αυτό έχει γίνει στην Αμερική, όπου το 10% του 1% έχει καταλήξει να έχει όσα μοιράζεται το 90% του υπόλοιπου αμερικανικού λαού - αυτού που αρνείται να σηκώνει πλέον το βάρος αυτών των τεράστιων ποτηριών και την ανισότητα που έχουν επιβάλλει σε διεθνές επίπεδο μέσα από την παγκοσμιοποίηση του πλούτου αλλά όχι του πολιτικού ελέγχου. Αυτού που είναι πλέον σε παράφρονα κατάσταση και προτίθεται ακόμα και να ψηφίσει μέλος του 1%, αν αυτό σημαίνει πως θα «δώσει γροθιά» σε αυτό που αντιλαμβάνεται ως κατεστημένο.

Πολιτικές σαν τη φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, όπως πρότεινε ο Γιώργος Παπανδρέου και το τότε ΠΑΣΟΚ, υπό την χλεύη των συντηρητικών, μία φορολόγηση που έξι χρόνια μετά επαναφέρει ο κ. Σόιμπλε στη διάσκεψη των G20, θα ήταν μία πρώτη αντιστάθμιση στο μέγεθος των πάνω ποτηριών - μία αναγκαστική «σταγόνα» προς τα κάτω ποτήρια. 

Οι θιασώτες των «Trickle Down Economics» θέλουν να μας πείσουν πως το κράτος και η πολιτική εξουσία είναι εξ ορισμού κακή, είτε γιατί ανήκουν στα πάνω στρώματα, είτε γιατί διατηρούν σχέσεις με αυτά, είτε γιατί ανοήτως πιστεύουν πως έχουν πρόσβαση στο 1% - πως θα γίνουν αύριο μέρος του. Πόσω μάλλον η πολιτική εξουσία που ξεπερνάει τα εθνικά όρια, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, και πλέον επιχειρεί να συνομιλήσει ευθέως με την παγκοσμιοποιημένη οικονομία θέτοντας κανόνες... για το πάνω ποτήρι. 

Στην Αγγλία αυτό έγινε πιστευτό, υπερίσχυσε το brexit, και συμπαρασύρουν τώρα το σύνολο της Βρετανίας εκτός ΕΕ. Σύντομα θα δούμε τα αποτελέσματα, που δεν θα περιοριστούν στην πτώση της αξίας του εθνικού νομίσματος, δυστυχώς, ενώ παράλληλα βλέπουμε ήδη την πολιτική και κοινωνική διάλυση μέσα από τα νέα και αυξανόμενα φαινόμενα ρατσισμού για παράδειγμα.

Η σοσιαλδημοκρατία, όπως πολιτεύθηκε στην παρένθεση (ελπίζω) της δεκαετίας του 90 και του 2000, είναι στην εντατική. Η θολωμένη ματιά όσων την έφτασαν εκεί, επιτρέποντας την άλωση ακόμα και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από νοοτροπίες τύπου Μπαρόζο, θυμίζει γιατρό που στέκεται ακίνητος πάνω από το ανοιχτό στήθος του ασθενούς στο χειρουργικό τραπέζι, αναλογιζόμενος τι είναι ο άνθρωπος, τι η ιατρική και τι ο θάνατος. Δε χρειάζεται ειδικές γνώσεις για να δει κάποιος πως ο ασθενής κινδυνεύει.

Και αυτός ο ασθενής - η σοσιαλδημοκρατία και όσα πρεσβεύει για τον άνθρωπο - δεν θα ανανήψει ακούγοντας διάλεξη για την εγχείριση της ανοιχτής καρδιάς, ή ιστορική αναδρομή για τις επιτεύξεις της ιατρικής. Περιμένει να δει τα χέρια του θεράποντος να λερώνονται. Περιμένει να δει ειλικρινείς δράσεις και όχι δεκάρικους σε επιλεγμένα κοινά. 

Περιμένει να δει πως εντοπίζεται η εισοδηματική και περιουσιακή ανισότητα ως το πρόβλημα και το (φορολογικό και νομοθετικό) ζωνάρι στο πάνω «ποτήρι», μπας και ξεκολλήσει το εισόδημα της μεσαίας τάξης, και ξεφύγουν κάποια από τα εκατοντάδες εκατομμύρια πολιτών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας σε όλο το δυτικό κόσμο. 

Περιμένει τον πόλεμο στα «Trickle Down Economics» και την αναδιανομή όσων καταστρεπτικά, για τις κοινωνίες μας, υπερσυγκεντρώθηκαν μέσα από τη χειραγώγηση πολιτικής και πολιτών, με χαρακτηριστικά αδιαφάνειας, αντικοινοβουλευτισμού, διαφθοράς και ανισότητας. Τόσο σε εθνικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο. 

Περιμένει να δει τα ποτήρια να επανέρχονται σε μεγέθη εποχής New Deal με ευημερία για όλους. Όχι μερικούς. Δεν υπάρχει θέσφατο στην επικράτηση και διατήρηση της σημερινής ζούγκλας, που επέβαλλε μία άφρονη ολιγαρχία, με τη βοήθεια και την υποχώρηση μερικών δειλών πολιτικών. 

Τι συνέβη με την ψήφιση της απλής αναλογικής

Το πρώτο, όσο κι αν στενοχωρεί πολλούς, είναι πως ο Πρωθυπουργός και η κάκιστη κυβέρνησή του, βγήκαν ενισχυμένοι. Ψήφισαν το νόμο που ήθελαν (θα πούμε παρακάτω γιατί τον ήθελαν), με διευρυμένη πλειοψηφία, με το «προοδευτικό μέτωπο» ΠΑΣΟΚ-Ποταμιού να βγαίνει στην σέντρα ως ασυνεπές και την συντηρητική παράταξη να μην έχει τίποτα να αντιπαρατάξει, πέραν της προσωπικής ιστορίας του αρχηγού της.

Τι επιδίωξε η κυβέρνηση

Η επιδίωξη της κυβέρνησης ήταν διπλή: αφενός να φανεί συνεπής σε μία εποχή που κατακεραυνώνεται για τη μνημονιακή στροφή της κι ό,τι αυτή έφερε. Αφετέρου, η συμμετοχή της στο επόμενο κυβερνητικό σχήμα, που θα προκύψει μέσα από βαριά πόλωση εφεξής, στο όνομα της κυβερνησιμότητας, και μετά από διπλές εκλογές πιθανότατα, αν στις επόμενες εκλογές δεν λάβει η ΝΔ ικανά ποσοστά για το σχηματισμό κυβέρνησης. Και μάλλον, δε θα τα λάβει, αν η ρητορική της παραμείνει στο «εδώ ο καλύτερος μνημονιακός». 

Το δε ΠΑΣΟΚ (και το Ποτάμι, αν επανεκλεγεί, ή μία ενωμένη σοσιαλδημοκρατία αν δεήσει) θα προτιμήσει την αντιπολίτευση από τη συγκυβέρνηση με την ΝΔ, μετά την τελευταία εμπειρία τους από το εγχείρημα, ή τις δεύτερες εκλογές και σχηματισμό τρικομματικής ή τετρακομματικής κυβέρνησης, με κορμό τη ΝΔ με τον ΣΥΡΙΖΑ. Ναι, μαζί. Αυτό κατάφερε χθες ο κ. Τσίπρας: ό,τι κι αν γίνει, θα είναι στην επόμενη κυβέρνηση.

Οι χαμένοι της ψήφισης του εκλογικού νόμου

Καταρχάς η Νέα Δημοκρατία, που φάνηκε να κυνηγάει την καρέκλα της. Δεν είχε επιχειρήματα πέραν τεχνικών ζητημάτων για το πόσοι και ποιοι θα κάθονταν σε καρέκλες μετά τις επόμενες εκλογές. Σε όλη τη ρητορική του κ. Μητσοτάκη, η απάντηση ήταν «μαζί θα κυβερνήσουμε», που του διαμήνυσε ο Πρωθυπουργός με την πρόταση νόμου. Αυτό ήθελε ο κ. Τσίπρας, και το κέρδισε.

Σαφώς χαμένη, η κ. Γεννηματά που όχι μόνο δε διαφοροποιήθηκε πολιτικά, αλλά έκανε πίσω από διακηρυγμένη θέση του ΠΑΣΟΚ και της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, υπέρ της απλής αναλογικής, αντί του γερμανικού μοντέλου που ήταν η θέση του ΠΑΣΟΚ επί Παπανδρέου, με σπάσιμο των μεγάλων περιφερειών, ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών και πολιτών και περιορισμό του μαύρου χρήματος. 

Φάνηκε ασυνεπής, χωρίς προτάσεις και δέσμια του εκλογικού παρασυστήματος, αφού δεν κατάφερε καν να θέσει όρο για υπερψήφιση της απλής αναλογικής το σπάσιμο των μεγάλων περιφερειών, ούτως ώστε να βρει έστω μία πρόφαση για την ασυνέπεια, παγιδευμένη σε μία άχαρη και τεχνική, όσο και ψευδή, συζήτηση για το ποιος θα κυβερνήσει στο μέλλον. Πιθανόν, γιατί αν η κυβέρνηση έκανε τους όρους της δεκτούς, θα έπεφτε να την φάει... η «Β’ Αθηνών» και οι λοιπές μεγάλες περιφέρειες των μεγαλοστελεχών και των χρηματοδοτών τους.

Επίλογος

Οι πολίτες, μάλλον έμειναν αδιάφοροι και περαιτέρω αποξενωμένοι από το όλο φιάσκο. Δε χτυπήθηκε το μαύρο χρήμα και η ισχύς των Μέσων στο ποιος θα μπει στο κοινοβούλιο, δε βελτιώθηκε η δημοκρατία μέσα από τη συμμετοχικότητα, δε θα εκλεγούν "άγνωστοι" που θα πείσουν τους ψηφοφόρους με τίμιο και φτηνό αγώνα "πόρτα-πόρτα", δε θα αλλάξει τίποτα, πλην ενός θλιβερού φαινομένου, της διαρκώς αυξανόμενης αμφισβήτησης των πολιτών προς την πολιτική και τους θεσμούς, που είδαν να απαξιώνονται ανερυθρίαστα για μία ακόμα φορά σε ένα παιχνίδι που δεν αφορά τον πολίτη, αλλά τους πολιτευτές και τα κόμματα τους. Αυτούς που επιμένουν να πριονίζουν - να απαξιώνουν - το κλαδί πάνω στο οποίο κάθονται, το θεσμικό πλαίσιο, τη φωνή των πολιτών και συνεπώς τη Δημοκρατία.

Είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε ένα πραξικόπημα;

Πόσοι είναι έτοιμοι στην Ελλάδα να δεχτούν ένα πραξικόπημα απέναντι σε μία αυταρχική ή «αυταρχική» κυβέρνηση;

Η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν κοινές παθογένειες, από το ραγιαδισμό μέχρι τις θεσμικές ελλείψεις και παλινδρομήσεις. Το δυτικό κεκτημένο, της περιορισμένης εξουσίας των εκλεγμένων κυβερνήσεων μέσα από την εκχώρηση εξουσιών στη δικαιοσύνη, τις ανεξάρτητες αρχές, τις ειδικές επιτροπές, την τοπική αυτοδιοίκηση και λοιπά, είναι υπό αίρεση, ενώ τυγχάνουν παλινδρομήσεων αναλόγως του ποιός... έχει κερδίσει το γκουβέρνο. Ναι, με εκλογές.

Μέχρι πρόσφατα, τη δεκαετία του ‘80, τα δικαιώματα των πολιτών διαφοροποιούνταν αναλόγως πολιτικών φρονημάτων. Ο εκδημοκρατισμός του Ανδρέα Παπανδρέου, με όλα του τα παρατράγουδα, αφορούσε την εγκαθίδρυση της φιλελεύθερης δημοκρατίας στη χώρα μας, όσο κι αν επιχειρείται από τάχα φιλελεύθερους να του στερηθεί αυτή η τερατώδης στροφή μίας χώρας που μόνο ευρωπαϊκή δεν μπορούσε να θεωρηθεί.

Η δε συμμετοχή μας στην ευρωπαϊκή οικογένεια, είναι από τα λίγα εχέγγυα (ίσως και χαλινάρια) που συγκρατούν την Ελλάδα από την ολίσθηση στο πρόσφατο παρελθόν της, σε μία εκδοχή που πλησιάζει αρκετά την Τουρκία του Ερντογάν. Μήπως εδώ δεν απειλήθηκαν δημοσιογράφοι και Μέσα γιατί διαφώνησαν με την κυβερνητική εκδοχή για τις επιπτώσεις ενός grexit; Εδώ δεν έπρεπε να παρέμβει η EBU για το κλείσιμο της ΕΡΤ; Για την απόπειρα περιορισμού της Διαύγειας; Για την κομματικοποίηση του κράτους, με τους 10.000 διορισμούς Γραμματέων και Φαρισαίων μετά από κάθε εκλογική ανατροπή; Εδώ δεν εξαγοράζονται εκδότες-εκβιαστές, αντί να διώκονται αυτεπάγγελτα από τη δικαιοσύνη; Εδώ δεν ανθούν οι παρεμβάσεις στη δικαιοσύνη; Εδώ δε δίνεται ο λόγος σε μισαλλόδοξους κρατικοπλήρωτους - ιερείς - που απειλούν και χειραγωγούν ενάντια στα δικαιώματα της μειοψηφίας, των ομοφυλοφίλων, των αλλοδαπών; Για να μην συνεχίσουμε τα ερωτήματα, ποιό κομμάτι του θεσμικού πλαισίου λειτουργεί ικανοποιητικά στη χώρα μας;

Είναι προφανές πως η Τουρκία του Ερντογάν αυτά τα έχει για πλάκα - πως πετάει σε άλλα ύψη «εξουσίας της πλειοψηφίας», αγνοώντας τα δικαιώματα κάθε μειοψηφίας ή όποιου τυγχάνει να έχει διαφορετική άποψη από εκείνον. Αλλά πρέπει να είμαστε ειλικρινείς και να παραδεχτούμε πως κατ΄ αναλογία, για μία χώρα που ανήκει στην ΕΕ εδώ και δεκαετίες, πάσχουμε από τις ίδιες αντιλήψεις. Της ισχύς του ενός. Της χώρας του ενός. Γι’ αυτό δεν συζητάμε, αλλά πολεμάμε, για την επικράτηση των μεν ή των δε. Ακόμα κι όταν το διακύβευμα είναι η χρεοκοπία της χώρας. Καμία συνεννόηση με τον «εχθρό». Δικαιολογείται η με κάθε τρόπο κατάκτηση του γκουβέρνου και άρα της χώρας. Και βλέπουμε... Ακόμα κι αν αυτό σημαίνει πως θα σπείρουμε συνωμοσίες και δηλητήριο, που βραχυπρόθεσμα θα μας φέρουν προσωπικά κέρδη και μακροχρόνια θα δηλητηριάσουν το χώμα που μας τρέφει, την πατρίδα.

Σε αυτό το πλαίσιο, συνέβη το οξύμωρο, για όποιον δεν έχει παρακολουθήσει την πραγματική κατάσταση της χώρας: η εμφάνιση υποστηρικτών του πραξικοπήματος στη γείτονα, γιατί «ο Ερντογάν είναι αυταρχικός». Θα ήταν αστείο, σαν το ανέκδοτο με τον απατημένο σύζυγο που αυτοτραυματίστηκε γιατί ήταν άπιστη η γυναίκα του, αν δεν ήταν τόσο σοβαρό.

Για τους συγκεκριμένους, μη διαισθανόμενοι πως γίνονται Ερντογάν στη θέση του Ερντογάν, και κάθε Ερντογάν, ήταν περιχαρείς με το ενδεχόμενο κατάλυσης της Δημοκρατίας, χάριν της Δημοκρατίας. Σα να λέμε, θα γιατρέψω το χέρι που πονάει, κόβοντας το. 

Με τον παραγόμενο πολιτικό λόγο στη χώρα, έχει γαλουχηθεί ο μέσος πολίτης σε ένα σύμπαν που αγνοεί πλήρως το πως λειτουργεί ο σύγχρονος κόσμος, ή το τι είναι το θεσμικό πλαίσιο και τι διασφαλίζουν τα δύο μαζί. Οι μάχες είναι με τα πρόσωπα, όχι με τις καταστάσεις, ενώ η αλλαγή του προσώπου, η έλευση ενός «δικού μας» Μεσσία, είναι η λύση σε όλα. Κανένα θεσμικό πλαίσιο - τον δικό μου άνθρωπο στο γκουβέρνο, αυτόν που με καταλαβαίνει και τον καταλαβαίνω, και εν συνεχεία θα με βολέψει - θα με εξυπηρετήσει. Εκεί είμαστε. Και αποτελεί ολίσθημα από εκεί που βρισκόμασταν πριν λίγα χρόνια.

Να προλάβω όσους θα τα βάλουν με την κοινωνία και θα πουν «αυτοί είμαστε», ή πως αυτά τα κάλυπτε το δανεικό χρήμα που έρεε και τώρα που λείπει δείχνουμε τι είμαστε. Όχι. Δεν ισχύει! Η οπισθοδρόμηση οφείλεται στην Ιστορία του τόπου και τις ανεύθυνες (πολιτικές και δημοσιογραφικές) φωνές στο δημόσιο λόγο. Και τη σιωπή ή αποσιώπηση των άλλων. Των προσωρινά χαμένων.

Στις πιέσεις δε, που ασκούνται στον Ερντογάν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, βλέπουμε δυτικές συνωμοσίες, όχι μία διεθνή κοινότητα που πράττει τα δέοντα - όπως ο Αντώνης Σαμαράς έβλεπε «ευρωσυνωμοσία» όταν το αδελφό ευρωπαϊκό κόμμα τον ικέτευε να υπογράψει το PSI για να διασωθεί η χώρα. Έπρεπε να απειληθεί ο ίδιος, με μία προσωπική πολιτική συντριβή με δημοψήφισμα το 2011, για να υποχωρήσει, συνοδεία του coup των Μπαρόζο-Βενιζέλου (σύμφωνα με τον διευθυντή των Financial Times, Peter Spiegel) για την ανατροπή της τότε κυβέρνησης και την σταδιακή πρωθυπουργοποίηση του.

Όλες οι δικτατορίες, σε όλες τις χώρες, στο όνομα της Δημοκρατίας έγιναν. Όλες κατέληξαν εκεί που ξέρουμε, εκεί που προδιέγραφε η κατάλυση του πολιτεύματος προκειμένου «να προστατευθεί». Έπρεπε να είναι σαφές, να το θυμόμαστε, ειδικά εμείς, που έχουμε τόσες πολλές στην Ιστορία μας. Θα βοηθούσε σε αυτή την κατεύθυνση, αν αναφερόμασταν κάποτε, για παράδειγμα, στο κομματικό κράτος του Μεταξά των πολιτικών φρονημάτων, αυτό που ανέδειξε και γαλούχησε τον Παπαδόπουλο και την παρέα του, που φαντασιώνονταν κινήματα ακόμα και ως φοιτητές στην Ευελπίδων. Αν λέγαμε κάποτε τα σύκα, σύκα. Αν, σε αντίθεση με την Τουρκία, αντιμετωπίζαμε με ειλικρίνεια την Ιστορία μας. Αν δε λέγαμε άλλα ψέμματα για να φτιάξουμε «δικούς μας» που θα μισούν θανάσιμα τους «εχθρούς μας», κάνοντας τους έτσι για πάντα οπαδούς μας, με όρους θρησκευτικής σέχτας, που θα παραβλέπει τα στραβά μας. Που θα στηρίζει ό,τι κι αν γίνει, ακόμα κι αν βάλουμε το χέρι στην τσέπη τους για να χρυσοπληρώσουμε τα δικά μας παιδιά.

Τσακωνόμαστε συχνά για τα αρχαία, τα μαθηματικά και τα θρησκευτικά στα σχολεία, αλλά ίσως πρέπει κάποτε να τσακωθούμε για την Αγωγή του Πολίτη. Μπορεί τότε να μην ξαναδούμε, σε τέτοια έκταση, οπαδούς πραξικοπήματος. Είτε στρέφεται εναντίον του Ερντογάν, είτε του Στέφανου Στεφανόπουλου. Ίσως τότε κατανοηθεί το νόημα της Δημοκρατίας, και δη της Φιλελεύθερης Δημοκρατίας, αυτής που δεν κατακτά χώρες με την εκάστοτε πλειοψηφία παραμάσχαλα, αλλά μεριμνά το ίδιο για όλους. Χωρίς «εχθρούς». Χωρίς «δικούς μας ψηφοφόρους» να καθορίζουν την πορεία της χώρας ή τις πηγές φορολογίας. Χωρίς «ο στρατός να διασφαλίζει την εσωτερική ασφάλεια». 

Ίσως τότε κατανοήσουμε όλοι πόσο μεγάλη οπισθοδρόμηση είναι η κατάλυση του πολιτεύματος, αντί της συνέχισης ενός ελλειμματικού πλαισίου που χρήζει βελτιώσεων με τη βοήθεια της διεθνής κοινότητας.

Είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε ένα πραξικόπημα;

Πόσοι είναι έτοιμοι στην Ελλάδα να δεχτούν ένα πραξικόπημα απέναντι σε μία αυταρχική ή «αυταρχική» κυβέρνηση;

Η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν κοινές παθογένειες, από το ραγιαδισμό μέχρι τις θεσμικές ελλείψεις και παλινδρομήσεις. Το δυτικό κεκτημένο, της περιορισμένης εξουσίας των εκλεγμένων κυβερνήσεων μέσα από την εκχώρηση εξουσιών στη δικαιοσύνη, τις ανεξάρτητες αρχές, τις ειδικές επιτροπές, την τοπική αυτοδιοίκηση και λοιπά, είναι υπό αίρεση, ενώ τυγχάνουν παλινδρομήσεων αναλόγως του ποιός... έχει κερδίσει το γκουβέρνο. Ναι, με εκλογές.

Μέχρι πρόσφατα, τη δεκαετία του ‘80, τα δικαιώματα των πολιτών διαφοροποιούνταν αναλόγως πολιτικών φρονημάτων. Ο εκδημοκρατισμός του Ανδρέα Παπανδρέου, με όλα του τα παρατράγουδα, αφορούσε την εγκαθίδρυση της φιλελεύθερης δημοκρατίας στη χώρα μας, όσο κι αν επιχειρείται από τάχα φιλελεύθερους να του στερηθεί αυτή η τερατώδης στροφή μίας χώρας που μόνο ευρωπαϊκή δεν μπορούσε να θεωρηθεί.

Η δε συμμετοχή μας στην ευρωπαϊκή οικογένεια, είναι από τα λίγα εχέγγυα (ίσως και χαλινάρια) που συγκρατούν την Ελλάδα από την ολίσθηση στο πρόσφατο παρελθόν της, σε μία εκδοχή που πλησιάζει αρκετά την Τουρκία του Ερντογάν. Μήπως εδώ δεν απειλήθηκαν δημοσιογράφοι και Μέσα γιατί διαφώνησαν με την κυβερνητική εκδοχή για τις επιπτώσεις ενός grexit; Εδώ δεν έπρεπε να παρέμβει η EBU για το κλείσιμο της ΕΡΤ; Για την απόπειρα περιορισμού της Διαύγειας; Για την κομματικοποίηση του κράτους, με τους 10.000 διορισμούς Γραμματέων και Φαρισαίων μετά από κάθε εκλογική ανατροπή; Εδώ δεν εξαγοράζονται εκδότες-εκβιαστές, αντί να διώκονται αυτεπάγγελτα από τη δικαιοσύνη; Εδώ δεν ανθούν οι παρεμβάσεις στη δικαιοσύνη; Εδώ δε δίνεται ο λόγος σε μισαλλόδοξους κρατικοπλήρωτους - ιερείς - που απειλούν και χειραγωγούν ενάντια στα δικαιώματα της μειοψηφίας, των ομοφυλοφίλων, των αλλοδαπών; Για να μην συνεχίσουμε τα ερωτήματα, ποιό κομμάτι του θεσμικού πλαισίου λειτουργεί ικανοποιητικά στη χώρα μας;

Είναι προφανές πως η Τουρκία του Ερντογάν αυτά τα έχει για πλάκα - πως πετάει σε άλλα ύψη «εξουσίας της πλειοψηφίας», αγνοώντας τα δικαιώματα κάθε μειοψηφίας ή όποιου τυγχάνει να έχει διαφορετική άποψη από εκείνον. Αλλά πρέπει να είμαστε ειλικρινείς και να παραδεχτούμε πως κατ΄ αναλογία, για μία χώρα που ανήκει στην ΕΕ εδώ και δεκαετίες, πάσχουμε από τις ίδιες αντιλήψεις. Της ισχύς του ενός. Της χώρας του ενός. Γι’ αυτό δεν συζητάμε, αλλά πολεμάμε, για την επικράτηση των μεν ή των δε. Ακόμα κι όταν το διακύβευμα είναι η χρεοκοπία της χώρας. Καμία συνεννόηση με τον «εχθρό». Δικαιολογείται η με κάθε τρόπο κατάκτηση του γκουβέρνου και άρα της χώρας. Και βλέπουμε... Ακόμα κι αν αυτό σημαίνει πως θα σπείρουμε συνωμοσίες και δηλητήριο, που βραχυπρόθεσμα θα μας φέρουν προσωπικά κέρδη και μακροχρόνια θα δηλητηριάσουν το χώμα που μας τρέφει, την πατρίδα.

Σε αυτό το πλαίσιο, συνέβη το οξύμωρο, για όποιον δεν έχει παρακολουθήσει την πραγματική κατάσταση της χώρας: η εμφάνιση υποστηρικτών του πραξικοπήματος στη γείτονα, γιατί «ο Ερντογάν είναι αυταρχικός». Θα ήταν αστείο, σαν το ανέκδοτο με τον απατημένο σύζυγο που αυτοτραυματίστηκε γιατί ήταν άπιστη η γυναίκα του, αν δεν ήταν τόσο σοβαρό.

Για τους συγκεκριμένους, μη διαισθανόμενοι πως γίνονται Ερντογάν στη θέση του Ερντογάν, και κάθε Ερντογάν, ήταν περιχαρείς με το ενδεχόμενο κατάλυσης της Δημοκρατίας, χάριν της Δημοκρατίας. Σα να λέμε, θα γιατρέψω το χέρι που πονάει, κόβοντας το. 

Με τον παραγόμενο πολιτικό λόγο στη χώρα, έχει γαλουχηθεί ο μέσος πολίτης σε ένα σύμπαν που αγνοεί πλήρως το πως λειτουργεί ο σύγχρονος κόσμος, ή το τι είναι το θεσμικό πλαίσιο και τι διασφαλίζουν τα δύο μαζί. Οι μάχες είναι με τα πρόσωπα, όχι με τις καταστάσεις, ενώ η αλλαγή του προσώπου, η έλευση ενός «δικού μας» Μεσσία, είναι η λύση σε όλα. Κανένα θεσμικό πλαίσιο - τον δικό μου άνθρωπο στο γκουβέρνο, αυτόν που με καταλαβαίνει και τον καταλαβαίνω, και εν συνεχεία θα με βολέψει - θα με εξυπηρετήσει. Εκεί είμαστε. Και αποτελεί ολίσθημα από εκεί που βρισκόμασταν πριν λίγα χρόνια.

Να προλάβω όσους θα τα βάλουν με την κοινωνία και θα πουν «αυτοί είμαστε», ή πως αυτά τα κάλυπτε το δανεικό χρήμα που έρεε και τώρα που λείπει δείχνουμε τι είμαστε. Όχι. Δεν ισχύει! Η οπισθοδρόμηση οφείλεται στην Ιστορία του τόπου και τις ανεύθυνες (πολιτικές και δημοσιογραφικές) φωνές στο δημόσιο λόγο. Και τη σιωπή ή αποσιώπηση των άλλων. Των προσωρινά χαμένων.

Στις πιέσεις δε, που ασκούνται στον Ερντογάν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, βλέπουμε δυτικές συνωμοσίες, όχι μία διεθνή κοινότητα που πράττει τα δέοντα - όπως ο Αντώνης Σαμαράς έβλεπε «ευρωσυνωμοσία» όταν το αδελφό ευρωπαϊκό κόμμα τον ικέτευε να υπογράψει το PSI για να διασωθεί η χώρα. Έπρεπε να απειληθεί ο ίδιος, με μία προσωπική πολιτική συντριβή με δημοψήφισμα το 2011, για να υποχωρήσει, συνοδεία του coup των Μπαρόζο-Βενιζέλου (σύμφωνα με τον διευθυντή των Financial Times, Peter Spiegel) για την ανατροπή της τότε κυβέρνησης και την σταδιακή πρωθυπουργοποίηση του.

Όλες οι δικτατορίες, σε όλες τις χώρες, στο όνομα της Δημοκρατίας έγιναν. Όλες κατέληξαν εκεί που ξέρουμε, εκεί που προδιέγραφε η κατάλυση του πολιτεύματος προκειμένου «να προστατευθεί». Έπρεπε να είναι σαφές, να το θυμόμαστε, ειδικά εμείς, που έχουμε τόσες πολλές στην Ιστορία μας. Θα βοηθούσε σε αυτή την κατεύθυνση, αν αναφερόμασταν κάποτε, για παράδειγμα, στο κομματικό κράτος του Μεταξά των πολιτικών φρονημάτων, αυτό που ανέδειξε και γαλούχησε τον Παπαδόπουλο και την παρέα του, που φαντασιώνονταν κινήματα ακόμα και ως φοιτητές στην Ευελπίδων. Αν λέγαμε κάποτε τα σύκα, σύκα. Αν, σε αντίθεση με την Τουρκία, αντιμετωπίζαμε με ειλικρίνεια την Ιστορία μας. Αν δε λέγαμε άλλα ψέμματα για να φτιάξουμε «δικούς μας» που θα μισούν θανάσιμα τους «εχθρούς μας», κάνοντας τους έτσι για πάντα οπαδούς μας, με όρους θρησκευτικής σέχτας, που θα παραβλέπει τα στραβά μας. Που θα στηρίζει ό,τι κι αν γίνει, ακόμα κι αν βάλουμε το χέρι στην τσέπη τους για να χρυσοπληρώσουμε τα δικά μας παιδιά.

Τσακωνόμαστε συχνά για τα αρχαία, τα μαθηματικά και τα θρησκευτικά στα σχολεία, αλλά ίσως πρέπει κάποτε να τσακωθούμε για την Αγωγή του Πολίτη. Μπορεί τότε να μην ξαναδούμε, σε τέτοια έκταση, οπαδούς πραξικοπήματος. Είτε στρέφεται εναντίον του Ερντογάν, είτε του Στέφανου Στεφανόπουλου. Ίσως τότε κατανοηθεί το νόημα της Δημοκρατίας, και δη της Φιλελεύθερης Δημοκρατίας, αυτής που δεν κατακτά χώρες με την εκάστοτε πλειοψηφία παραμάσχαλα, αλλά μεριμνά το ίδιο για όλους. Χωρίς «εχθρούς». Χωρίς «δικούς μας ψηφοφόρους» να καθορίζουν την πορεία της χώρας ή τις πηγές φορολογίας. Χωρίς «ο στρατός να διασφαλίζει την εσωτερική ασφάλεια». 

Ίσως τότε κατανοήσουμε όλοι πόσο μεγάλη οπισθοδρόμηση είναι η κατάλυση του πολιτεύματος, αντί της συνέχισης ενός ελλειμματικού πλαισίου που χρήζει βελτιώσεων με τη βοήθεια της διεθνoούς κοινότητας.