Μήπως ήρθε η ώρα να καταργήσουμε τα ταμεία ασφάλισης;

Το ασφαλιστικό σύστημα στην Ελλάδα δεν ήταν ποτέ ανταποδοτικό. Όσοι μιλούν για τη σύνταξή τους στη βάση όσων πλήρωσαν, είναι εκτός πραγματικότητας, όταν μόνο την τελευταία 15ετία, το κράτος έδωσε στο ασφαλιστικό πάνω από 200 δισεκατομμύρια ευρώ (δείτε τον πίνακα). Το ποσό ισοδυναμεί σχεδόν με το χρέος της χώρας σήμερα.

Η μη ανταποδοτικότητα του συστήματος, οι χαμηλές παροχές και συντάξεις για τους πολλούς, αποτέλεσαν κίνητρο στη μη-πληρωμή των εισφορών και την εισφοροδιαφυγή (μαύρη εργασία). Οι λίγοι ευνοημένοι είχαν κάθε κίνητρο να αντισταθούν σε κάθε μεταρρύθμιση του συστήματος, όπως και τη δύναμη να επηρεάσουν και να ξεσηκώσουν πλατιές μάζες εναντίον κάθε αλλαγή. Τη δύναμη που τους εξασφάλισε πολλές φορές τις υψηλές συντάξεις που εξασφάλισαν για εκείνους.

Το ασφαλιστικό χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από το πολιτικό σύστημα για την εξαγορά ψήφων. Από τις υψηλές συντάξεις και τα μπόνους των συνδικαλιστών και ειδικών ομάδων υψηλής επιρροής, μέχρι τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις και το κλείσιμο του ματιού στη μαύρη εργασία που ακολουθούσε την πρόωρη συνταξιοδότηση. Έτσι ο απλός πολίτης ενώ χρηματοδοτούσε τη ζωή ενός νέου ανθρώπου για 30 ή 40 χρόνια ζωής μέσα από την πρόωρη σύνταξη, ανταγωνιζόταν ακριβώς τον ίδιο «συνταξιούχο» στην αγορά εργασίας, δηλαδή κάποιον που δεν είχε κίνητρο πια να απαιτήσει ένσημα, ή ΦΠΑ για παροχή υπηρεσιών (π.χ. λογιστές), αφού δεν είχε πια βιβλία, γεγονός που τον καθιστούσε ελκυστικότερο στον εκάστοτε εργοδότη.

Το παζλ του προβλήματος ολοκληρώνεται με ένα τελευταίο κομμάτι, αυτό του κόστους διαχείρισης του συστήματος που ανέρχεται ετησίως σε κάποια δισεκατομμύρια ευρώ, μπορεί και πέντε, από τα 14 δισεκατομμύρια που συμπληρώνει ετησίως το κράτος στο σύστημα.

Υπάρχουν εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, κωδικοί εισφορών και μυριάδες υπουργικών αποφάσεων και νόμων, βάσει των οποίων πρέπει να προκύψουν καλύψεις υγείας και να βγουν συντάξεις μετά από εκατοντάδες ανθρωποώρες επεξεργασίας και ταλαιπωρίας για όλους: ασφαλισμένους και υπαλλήλους.

Κάποιες από τις προβλέψεις έχουν θεσπιστεί δικαίως, όπως αυτές που αφορούν τα βαρέα και ανθυγιεινά. Οι περισσότερες, όμως, κρύβουν διαχρονικές εξυπηρετήσεις στις διαχρονικές σχέσεις πολιτικού συστήματος και πολιτών.

Αυτή η πολυπλοκότητα κάνει το σύστημα αργό, αδιαφανές, γραφειοκρατικό και ως εκ τούτου, ακριβό. Ακριβό στο κόστος λειτουργίας του, ακριβό στα μεροκάματα που χάνονται στα γκισέ, ακριβό στο κόστος στις επιχειρήσεις και τέλος αντιαναπτυξιακό αντικίνητρο στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Σήμερα, με ενάμιση εκατομμύριο ανέργων το σύστημα δεν μπορεί να γίνει ανταποδοτικό - δεν μπορεί να συνδεθεί η σύνταξη και οι παροχές υγείας με τις εισφορές και τα ένσημα, ενώ οι άνεργοι, οι άποροι και οι ανασφάλιστοι καλύπτονται (σχεδόν) δωρεάν από το ΕΣΥ. Δεν μπορούμε να γυρίσουμε την πλάτη σε όσους ατύχησαν από την ελληνική κατάρρευση, και καλώς δε θα το κάνουμε.

Οπότε προκύπτει μία ερώτηση:

Σε τι χρησιμεύει τελικά όλο αυτό το Λεβιάθαν; Τι θα γινόταν αν το κλείναμε, αν καταργούσαμε; Αν αντί να κόβουμε συντάξεις για να βρούμε το 1,8 δισ. που απαιτεί το κουαρτέτο, η εξοικονόμηση ερχόταν από το κόστος διαχείρισης του ασφαλιστικού: κτήρια (νοίκια, συντηρήσεις, ασφάλεια, καθαρισμοί κλπ), τις ανθρωποώρες για την επεξεργασία των στοιχείων που απαιτεί χωρίς ανταπόδοση, τον επιπλέον μηχανισμό είσπραξης και απόδοσης, τις ειδικές προβλέψεις και παροχές;

Αν οι συντάξεις είναι τελικά κρατικές, αφού δεν λειτουργεί ανταποδοτικά συνδέοντας εισφορές με παροχές, ενώ τα ένσημα και οι εισφορές είναι απλά ένα είδος φορολόγησης τελικά, γιατί δεν ενσωματώνονται στη φορολόγηση; Γιατί έχουμε έναν επιπλέον μηχανισμό πληρωμών και εισπράξεων και μάλιστα τόσο κοστοβόρο, αδιαφανή και άδικο;

Αν ποτέ βγούμε από αυτή την κρίση και φτάσουμε σε επίπεδα διαβίωσης που να δικαιολογούν ή να επιτρέπουν ένα ανταποδοτικό σύστημα που θα λειτουργεί παράλληλα από το κοινωνικό κράτος πρόνοιας, το συζητάμε να έχουμε όλο αυτό το μηχανισμό. Κάτι τέτοιο, δεν πρόκειται να συμβεί τα επόμενα 20 χρόνια.

Μήπως τελικά το ασφαλιστικό σύστημα είναι ένας Γόρδιος Δεσμός, που ουδείς ειδικός ή «ειδικός» θα καταφέρει να λύσει ποτέ; Μήπως ήρθε η ώρα να το «κόψουμε»; Μήπως αυτός ο μηχανισμός επιδοματικής πολιτικής έχει καταντήσει να κοστίζει περισσότερο από τα επιδόματα που επιχειρεί να διανέμει μέσα από ένα λαβύρινθο που ούτε μετριέται, ούτε αποδίδει;

Η πρόταση είναι απλή:

- ένα κεντρικό σύστημα υπολογισμού συντάξεων που θα αντικαταστήσει όλα τα ταμεία.

- μία φόρμα για όλους, με λίγες ερωτήσεις που απαντώνται ηλεκτρονικά, όπου θα δηλώνονται: επάγγελμα, ηλικία, χρόνια εργασίας, εισφορές, κατάσταση υγείας, ένσημα και εξαρτώμενα μέλη.

- σύνδεση των ασφαλιστικών εισφορών με το εισόδημα και είσπραξη τους από τις εφορίες.

- εθνική σύνταξη με μεταβατικές διατάξεις για τις υψηλές συντάξεις.

- κάλυψη των παροχών υγείας από το ΕΣΥ.

- κινητικότητα των εργαζόμενων στα πρώην ταμεία στο δημόσιο.

Ας το ονοματίσουμε Εθνικό Ταμείο Ασφάλισης, αν αυτό εξυπηρετεί τις πολιτικές μας σκοπιμότητες και καθησυχάσει τις αντιδράσεις, αρκεί οι εισφορές να είναι συνδεδεμένες στο εισόδημα και όχι την ιδεοληψία ή τα κεκτημένα, ενώ οι υπηρεσίες απόδοσης και είσπραξης θα περνούν μέσα από τον εισπρακτικό μηχανισμό που ήδη έχουμε - αυτόν των εφοριών.